ضرورت اجراي طرح هاي آبخيزداري در كنگان
پس از حدود 7 سال خشکسالی ، استان بوشهر در پاییز امسال بارندگی های خوبی داشت که نوید پر شدن چاهها و سفره های آب زیر زمینی و رونق کشاورزی در مناطق مختلف استان را می داد اما با وجود این سفرههای زیرزمینی همچنان در معرض خطر نابودی قرار دارند و بارشها نتوانسته است وضع آنها را بهبود بخشد .
در این میان سفره های آب زیر زمینی کنگان نیز وضع مطلوبی ندارند و به گفته کارشناسان با وجود بارش های خوب به علت نبود امکانات لازم برای ذخیره باران و سیلابها ، بسیاری از بارشهای صورتگرفته به صورت مستقیم وارد دریا شده و از بین رفته است . شیب تند زمین های منطقه ، سیلابی بودن باران ، نبود سد و آبگیر و به طور کلی اجرا نشدن طرح های آبخیزداری در کنگان موجب شده آب ها فرصت کافی برای جذب در زمین و پر کردن سفره آب های زیر زمینی را نداشته باشند و عملا 60 تا 70 درصد آب حاصل از بارندگیهای شدید از دسترس زمین ، گیاه و سفرههای زیرزمینی خارج شود و هدر برود .
البته این بارندگیها در بحث زیست محیطی و بهبود وضعیت گونههای جانوری و گیاهی مؤثر است که با آن پوشش گیاهی و علفهای یکساله برای تغذیه حیات وحش رشد می کنند ، علاوه بر این، آبگیرها پر میشوند و تا مدتها آب دارند .
بارندگیهای اخیر در حد مطلوب توانسته زمینهای کشاورزی را نم دار و مرطوب کند و تأثیر مهمی در رشد محصول گوجه که مهم ترین محصول کشاورزی منطقه است داشته باشد .
اما باید گفت طی سالهای متوالی در پی اقداماتی نظیر جادهسازی ، انتقال لولههای گاز ، توسعه شهرسازی ، برداشت بی رویه آب از سفره های زیرزمینی و چاهها که منجر به شوری آب شده ، دستکاری در اکوسیستم منطقه و خاک برداری و خاک ریزی غیر اصولی ، نبود سد و آبگیرها و دستگاههای آب شیرین کن در منطقه موجب شده بیش از 90 در صد چاه های منطقه بر اثر شور شدن از بین برود و سفره های آب زیر زمینی نیز نابود شوند .
رئیس اداره حفاظت محیط زیست کنگان می گوید : به علت این که مدتها با کمبود بارندگی مواجه بودیم و با توجه به این که مدتهاست از سفرههای زیرزمینی در صنعت و کشاورزی استفاده میکنیم ، بارندگیهایی نظیر باران های پاییز امسال نمیتواند سفرهها را تغذیه کند مگر اینکه با اجرای طرح های آبخیزداری در منطقه آب ها را کنترل و به سمت سفره ها هدایت کنیم .
احمد آذریار با اشاره به اینکه خشکسالی مهم ترین عاملی است که موجب نابودی منابع آب های منطقه شده است اضافه کرد : شرکت های مستقر در منطقه هم ، از جمله مصرف کنندگان عمده آب هستند ؛ با وجود استفاده این شرکت ها از آب شیرین کن اما باز هم آب زیادی در این شرکت ها مصرف می شود ، به علاوه خاک برداری و خاک ریزی در منطقه و دستکاری هایی که انجام شده و محیط زیادی را که شرکت ها اشغال کرده اند موجب شده آب کمتری در منابع زیر زمینی ذخیره شود .
البته باید بگویم اقدامات خوبی هم در منطقه ویژه انجام شده که از آن جمله می توان به ایجاد سد در بالا دست اشاره کرد که امید است با ایجاد سدهای مخزنی که آب را بهتر نگهداری می کنند بتوان به بهبود منابع آب کمک کرد .
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان بوشهر هم با اشاره به اینکه افت آب چاهها به علت خشکسالی در نقاط مختلف کشور اتفاق افتاده می گوید : خشکسالی عامل مهمی در کمی آب چاهها و کیفیت آنها است که کنگان نیز از این قاعده مثتثنی نیست اما مسئله ای که این موضوع را تشدید می کند حفر چاههای غیرمجاز و برداشت آب از سفره های زیر زمینی بالادست است که شرکت ها ی مستقر مرتکب و موجب نابودی منابع آب زیر زمینی شده اند .
البته طبق قانون هرگونه برداشت آب برای مصارف مختلف اعم از آشامیدنی ، کشاورزی ، صنعتی و ... باید زیر نظر شرکت آب منطقه ای باشد زیرا بعضی برداشت های غیرمجاز علاوه بر ایجاد مشکل کمبود آب و تغییر کیفیت آن می تواند به سبب مکش زیاد آب از عمق زمین بسیاری از مواد مضر را در آن حل کند و موجب آلودگی آب شود .
محسن درافشان با اشاره به اینکه تنها 4 درصد آب آشامیدنی استان بوشهر از منابع زیرزمینی تامین می شود افزود : هم اکنون از آب های زیرزمینی کنگان به علت کمی حجم آب و کیفیت نامناسب استفاده نمی شود و برای تامین آب آشامیدنی منطقه در شبانه روز 12 هزار متر مکعب از آب سد کوثر به کنگان اختصاص یافته است که این مقدار باید به 18 هزار متر مکعب در شبانه روز برسد اما مسئله این جاست که به علت منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس جنوبی ، جمعیت کنگان افزایش چشمگیری یافته که این مقدار آب پاسخگوی منطقه نیست و تنها راه حل مشکل آب کنگان ، نصب آب شیرین کن است .
وی با اشاره به اینکه دستگاه آب شیرین کن در استان وجود ندارد گفت : در تمام دنیا در استان های ساحلی نیمی از حجم آب مورد نیاز مردم را از طریق شیرین کردن آب دریا تامین می کنند که پایداری آن در برابر بلایای طبیعی و فرسودگی در اثر گذشت زمان از مزایای آن است .
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان بوشهر همچنین گفت : مذاکرات لازم با بخش خصوصی و سرمایه گذار انجام شده که در صورت همکاری های لازم تا سال 1420 هفتاد درصد آب مورد نیاز کنگان از طریق دستگاههای آب شیرین کن تولید خواهد شد تا مشکل کم آبی در این شهرستان به طور کامل مرتفع شود .
مدیر اداره آب و فاضلاب روستایی شهرستان کنگان نیز با بیان اینکه در زمان حاضر بیش از 90 در صد چاههای منطقه از حالت بهره برداری خارج شده اند می گوید : عوامل عمده در از بین رفتن منابع آب زیر زمینی کنگان ، خشکسالی ، همجواری با دریا و برداشت بیش از حد سفره های آب زیرزمینی است .
علی مهر ورز می گوید : بر اثر خشکسالی 7 ساله بسیاری از چاههای آب به علت کف شکنی (عمیق کردن چاه برای رسیدن به آب ) از بین رفته اند و آب آنها شور و بی کیفیت شده است البته وجود پالایشگاهها نیز موجب از بین رفتن منابع آب زیر زمینی شده است . هم اکنون نوار ساحلی کنگان با بحران روبروست در حالی که قبلا حدود 800 حلقه چاه در این شهرستان وجود داشت که به علت برداشت های بی رویه متاسفانه بیشتر آنها از بین رفته است .
وقتی آب چاه شور شود حتی با بارندگی و پرشدن سفره ها نیز چاه به وضعیت اولیه بر نمی گردد .
وی بهترین راه حل برای برون رفت از این وضع را اجرای طرح های آبخیزداری در منطقه می داند و می گوید : البته منطقه ویژه اقتصادی انرژی پارس در بالا دست با احداث بندهای خاکی کمک قابل توجهی برای هدررفت آب کرده است که به ذخیره آب در سفره های زیر زمینی انجامیده ولی لازم است برای ذخیره آب اقدامات گسترده ای انجام شود .
مدیر اداره آب و فاضلاب روستایی شهرستان کنگان با اشاره به اینکه هم اکنون آب مورد نیاز مردم از طریق خط کوثر تامین می شود افزود : تا قبل از سال 87 آب مورد نیاز مردم از تانکرهای سیار تامین می شد که پس از اتصال شهرستان کنگان به خط کوثر مشکل آب مورد نیاز مرتفع شد و هم اکنون تنها در بید خون و نخل تقی مشکل کمبود آب داریم .
مهرورز با اشاره به اینکه کشاورزی منطقه نیز به خاطر کم آبی مانند قبل رونق ندارد می گوید : کشاورزان این منطقه گوجه کار هستند و کمبود آب موجب صدمه به محصولات آنها شده است .
رئیس سازمان جهاد کشاورزی کنگان نیز با اشاره به اینکه طرح های آبخیزداری در کنگان اجرا نشده می گوید : میزان تبخیر سالانه در کنگان حدود 3 هزار میلیمتر است در حالی که نزولات جوی سالانه 250 میلی متر است که در سال گذشته این میزان 98 میلی متر بود و این یعنی سالانه 2750 میلی متر کاهش بارندگی در کنگان داریم و این موضوع خود اهمیت نگهداری و مهار آب را می رساند .
عبد الله شجاعی اضافه کرد : در مقابل این میزان باران در کنگان سالانه 34 میلیون متر مکعب آب از منابع زیر زمینی کنگان برداشت می شود ، 10 تا 15 در صد از آب ها تبخیر می شود و فقط بین 10 تا 15 در صد به داخل زمین نفوذ می کند ، حدود 70 در صد نزولات جوی از دسترس خارج می شود و به دریا می ریزد حتی سرریز آب استان های دیگر مانند فارس نیز که به قسمت های جنوبی استان می ریزد هم به علت مهارنشدن هدر می رود .
میزان برداشت آب در شهرستان زیاد است و این موجب پیشروی آب دریا به سفره های زیر زمینی شده و آنها را شور و بی کیفیت کرده با توجه به اینکه 30 هزار هکتار از اراضی شهرستان در طرح های منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی واقع شده در صورت کمک و همیاری آنها می توان با ایجاد آب شیرین کن در بهبود فضای سبز منطقه ، کشاورزی و حتی ایجاد شهرک گلخانه ای گام های موثری برداشت .
وی معتقد است با احداث سد در منطقه و اجرای طرح های تغذیه مصنوعی پخش سیلاب و ایجاد آبیاری نوین می توان از آبهای وارده به استان صیانت کرد .
هم اکنون 3800 هکتار از زمین های منطقه به کشت گوجه فرنگی اختصاص دارد و حدود 70 در صد مزارع از شبکه آبیاری نوین استفاده می کنند .
مسئول بخش تحقیقات هواشناسی استان بوشهر نیز درباره بارشهای اخیر در کنگان می گوید : کل بارندگی های امسال از اول مهر تا اول دی در این شهرستان 122 میلی متر بوده است که این میزان در سال گذشته 38میلی متر و و سال قبل از آن صفر بود .
میزان بارندگی بلند مدت نسبت به سالهای آماری از اول مهر تا اول دی در کنگان 95 میلی متر بوده که به نسبت سال گذشته 25 میلی متر افزایش داشته است .
علیرضا بهادری با بیان اینکه میانگین بارش بلندمدت در یک سال برای کنگان در حدود 250 میلیمتر است افزود : بر اساس پیش بینی ها امید می رود امسال این مقدار بارندگی برای شهرستان حاصل شود .
افشین عالی کارشناس آب و خاک اداره جهاد کشاورزی کنگان هم در مورد تاثیر بارندگی های اخیر برای گوجه کاران می گوید : مهم ترین تاثیر بارندگیهای اخیر کمکردن شوری خاک است که موجب میشود این شوری به سمت پایین و زیر ریشه برود و ریشه براحتی بتواند مواد معدنی مورد نیاز خود را به دست آورد .
به گفته وی چنانچه بارندگیهای اخیر متوقف شود و دمای هوا بالا برود ، دوباره شاهد بالا آمدن شوری خاک خواهیم بود .
این کارشناس با بیان اینکه اگر بارندگی به شکل ملایم و آرام باشد بتدریج به داخل زمین فرو میرود افزود : در این صورت زمین فرصت جذب این آبها را خواهد داشت و این اتفاق کمک زیادی به آبهای زیرزمینی میکند.
به گفته وی ایجاد استخرهای کوچک و گورآبها تا حدود زیادی باعث جلوگیری از فرسایش خاک و نفوذ آب به داخل زمین می شود.
به هر حال لازم است با توجه به نظر کارشناسان و مسئولان امر شیوه ها و راهکارهای موجود در زمینه ذخیره و حفاظت از آب هر چه سریع تر در کنگان اجرایی شود .
کشور ما کشوری کم باران است به ویژه در مناطق جنوبی کشور که در دوره های متوالی با خشکسالی مواجه بوده مدیریت و برنامه ریزی در سطح کلان و کمک و همیاری مردم و مسئولان در مصرف بهینه آب می تواند نقش مهمی در بهبود ذخایر آب و مبارزه با عوارض ناشی از کمبود آن در سال های آینده داشته باشد.
منبع:واحدمركزي خبر
